Çocukları ev kazalarından koruma yolları ve kaza sonrası yapılması gerekenler

Kazalar beklenmedik bir anda, aniden ortaya çıkan ve yaralanmalara, can ya da mal kaybına yol açabilen olaylardır. Konut içinde ya da bahçesinde oluşan kazalara ev kazalarıdenir. Çocuklar doğumdan itibaren çeşitli kazalara maruz kalabilir, emekleme evresi daha fazla, 1-4 yaş arası ise en fazla görüldüğü dönemdir. Etrafındaki her şeye ilgi gösteren, zamanlarının çoğunu etrafını kurcalayarak öğrenmekle geçiren çocuklar büyük risk altındadırlar.

Ev kazalarının türleri:

• Düşmeler

• Yanıklar

• Yabancı cisimleri yutması,

• Solunum yoluna yabancı madde kaçması

• Yakıcı kimyasal madde içilmesi

• Zehirlenmeler

• Boğulma

Kazlardan korunma:

Birincil korunma: yaralanma olmadan bireysel ve çevresel önlemlerin alınması

İkincil korunma: yaralanmanın meydana gelmesini engellemek veya ciddiyet derecesini azaltmaya yönelik önlemler

Üçüncül koruma:yaralanma meydana geldikten sonra fiziksel ve psikolojik etkilerini en aza indirmeye yönelik önlemler ve rehabilitasyon çalışmaları

Düşmeler:

Pencereden, balkondan, merdivenden, kapı boşluğundan, kayan zeminde düşme. Düşme sonrası bir kural olarak çocuklar hemen çocuk cerrahına gösterilmeli. Çünkü bazen çok az mesafelerden düşmelerde bile doku ve organ hasarı oluşabilmektedir. Düşen çocukta bilinç kaybı, dalgınlık, yürüme görme problemleri, kusma, ağız, burun veya kulaktan kan gelmesi ciddi bulgulardır ve vakit kaybetmeden acil servise başvurmalı.

Korunma:

• Çocuk karyolalarının yüksekliği 55 cm den, parmakların araları 6 cm den fazla olmamalı

• Karyola sivri kenarlar, çatlak gevşek parçalar içermemeli

• Yatağın çarşafı ve örtüsü gergin olmalı

• Mobilyalar ve benzeri yükseklikler pencereden en az 30 cm uzakta olmalı

• Ranza kullanmaktan kaçınmalı

• Çocuk masa sandalyesi geniş tabanlı ve emniyet kemerli olmalı

• Küvette ayağın kaymasını önleyici tabanlık olmalı

• Halılar, yollukların ve merdiven halıların kayması önlenmeli

• Pencereler güvenlikli olmalı

• Yürüteç kullanmanın riskleri fazladır, dikkatli olmalı ya da kullanmamalı

• Merdivenle güvenlikli olmalı, çitli olmalı ve parmak araları geniş olmamalı

Yanıklar:

Çocuklarda yanık oldukça fazla görülür ve % 70 kadarı da 6 yaş öncesi gerçekleşir. Yanıkların çoğu sıcak su, süt ve yağ gibi sıcak sıvılarla haşlanma şeklinde gerçekleşir. İkinci sırayı alevle yanıklar alır ve çoğunlukla kibrit ve çakmakla oluşur. Elektrik yanıkları üçüncü sırada yer alır ve 8 yaş üzeri gibi çocukların daha meraklı olduğu dönemde sık görülür. Özellikle büyük yanıklarda fiziksel olduğu kadar psikolojik tedavide ihmal edilmemelidir.

Korunma:

• Kibrit çakmak gibi yakıcılar çocukların ulaşamayacağı yerde olmalı

• Sıcak su, yemek, yağ bulunan ortamdan çocuk mümkün olduğunca uzak tutulmalı, bunlar elde taşınırken çocuğa dikkat edilmeli

• Masa örtüsünü çocuk çekebilir, dolayısıyla ya örtü kullanmamalı ya da çekilmeye karşı önlem alınmalı

• Sıcak yemek ve içecekler tüketirken çocuk kucakta olmamalı

• Sıcak ütüye dikkat edilmeli ütülerken ya da sonrasında çocuktan uzak tutulmalı

• Çocuklara verilen yiyecek ve içeceklerin ısısı mutlaka kontrol edilmeli

• Ocaktaki tava, tencere gibi gereçlerin sapları ocağın arkasına çevrilmeli

• Mutfakta küçük yangınlar için yağın tüpü bulundurulmalı

• Yanan giysileri söndürmek için “ dur, yere yat, yuvarla” kuralı öğretilmeli

• Elektrik prizleri topraklı ve mutlaka emniyet kapaklı, çıkmış olanlar tamir edilmeli

• Elektrik kabloları aşınmalara karşı kontrol edilmeli

• Saç kurutucusunu ve elektrikli ısıtıcıyı banyo küvetinin ve lavabonun yakınlarına koymayın.

• Islak ortamda elektrikli cihaz çalıştırmayın

• Ekmek kızartma aletini kahvaltı masasına almayın. İçinde sıkışan dilimi çatal, bıçak gibi nesnelerle kurcalamayın

Yanık sonrası yapılması gerekenler:

• Yanık yüzeyi SADECE soğuk su ile yıkayın,

• Yanık bölgeye ASLA yoğurt, diş macunu gibi yabancı madde sürmeyin

• Yanığa dokunmayın, üzerine pamuk koymayın, deriyi soymayın

• Hemen yanık merkezine ya da hastane aciline başvurun

• Elektrik yanıklarında hemen sigortayı kapatın

• Lastik tabanlı ayakkabı ile kuru zeminde bulunun kendinizi emniyete aldıktan sonra müdahale yapın

• Yalıtkan kuru cisimle kabloları uzaklaştırın, hastayı elbisesinden tutarak çekin ve acil servise ulaştırır

Kimyasal maddelerin (asit ya da bazik) içilmesi:

Çocukların asit ya da bazik yapıdaki kimyasal maddeleri (korozif maddeler) ağızdan almaları sonucu, ağızdan başlayarak yutak, yemek borusu, mide ve barsaklarda çeşitli seviyelerde kimyasal yanık oluşabilir. Bu maddeler evlerde sık kullanılan temizlik maddeleridir: çamaşır suyu, deterjan, lavabo açıcı, kireç çözücü, tuz ruhu. Bunlar dışında, pas giderici, metal aşındırıcılar, saç boya ve permasında kullanılan maddeler, potasyum permanganat (el ayak mantar hastalığında, bazı ülkelerde dezenfektan olarak kullanılabiliyor), piller de daha nadir olarak korozif yanıklara neden olabilir. Bu maddelerle oluşan hasarın seviyesi, alınan maddenin tahriş gücüne (pH’sı), miktarına, yoğunluğuna ve maruz kalma süresine bağlıdır. Kısa sürede ölümden, uzun süren tedavi sürecine ya da yüzeysel tahrişlere kadar geniş bir aralıkta etki gösterirler.

Korunma:

• Temizlik maddelerini çocukların ulaşamayacağı yerlere koyun

• Bu maddeler kendi orijinal kaplarında dursun. Bardak, pet şişe gibi kaplarda tutulan maddeler yanlışlıkla kolayca içilebilir

• Bu maddeleri yiyeceklerle aynı yerde saklamayın

• Temizlik yaparken çocuklarda uzak tutun

Kimyasal madde içen bir çocuğu:

• Asla kusturmayın

• Herhangi bir şey yedirip içirmeyin, bazen süt, yoğurt veriliyor, bu çok yanlış

• Ağız çevresinde belirgin yanık varsa kısa süreli yıkanabilir

• Hemen hastaneye götürün

Bu çocuklar hemen çocuk cerrahisi tarafından kabul edilerek, muayenesi, kan tahlilleri, akciğer grafisi incelenerek 24 saat sonra endoskopi yapılması planlanır. Endoskopi ağız içinde yara olmasa bile gereklidir çünkü yemek borusu ya da midedeki yanıklar ağız içi ile paralel olmayabilir. Böylece yanık varsa derecesi, yeri tespit edilerek takip süreci belirlenir, yanık yoksa takibe gerek kalmaz. Yemek borusu yanıkları derinse, o bölgede daralma ile iyileşir ve bu hastalar genişletme programına alınır, eğer genişletmeye yanıt alınmazsa kalın ya da ince barsak yemek borusu yerine konulacak ameliyat yapılır. Görüldüğü gibi ufak bir dikkatsizlik çocuğun hayatında gerçekten çok büyük sıkıntılara hatta hayati tehlikelere neden olabilmektedir.

Zehirli (toksik) maddelerin alınması ise alınan maddenin özelliğine göre erken ya da geç çok çeşitli sıkıntılara neden olabilir. Tıbbi ilaçlar, böcek zehirleri, tiner, boya, meyve ilaçları gibi bahçe kimyasalları başlıca toksik maddelerdir. Bu maddelerden aldığı tespit edilen çocuk hemen acil servise yetiştirilmesi gerekir. Bu sırada zehir danışma aranarak bilgi de alınabilir. Korumak için mutlaka ilaçların çocukların erişemeyeceği yerde saklanması gerekir, kilitli kapaklılar ilaç emniyetini artırmaktadır. Diğer tiner, böcek ilacı gibi maddeler kilitli dolaplarda tutulmalıdır. İlaçlama yapılan mekândan çocuklar uzak tutulmalıdır.

Kesiler:

Kesiciler (bıçak, jilet), ya da kesici yüzeyler (kırık cam, şişe, teneke, tel) ile meydana gelen kesiler ve kan kaybı aileleri ve çocuğu fazlasıyla telaşlandırır. Bu durumda soğukkanlı olup yapılacaklar bilinirse kolayca kontrol altına alınabilir.

Yapılması gerekenler:

• Hemen kanayan yere temiz bir bezle (varsa steril sargı bezi) 5 dakika kadar bastırın

• Bölgeyi antiseptik sıvı ile ya da temiz su ile yıkayın

• Steril sargı bezi ya da gazla sarın, yoksa temiz bir bezle kanamayı kontrol edecek şekilde sıkıca sarılabilir

• Hemen sağlık kuruluşuna götürün

Yabancı cisim yutulması ya da hava yoluna kaçırılması:

Çocuklar küçük yaşlarda her şeyi ağzına alır ve bunların bir kısmını yanlışlıkla yutabilir ya da solunum yolundan akciğere kaçırabilir. 6 ay ile 3 yaş arası bu tür kazalar en sık görüldüğü dönemdir. Bununla birlikte ileri yaş çocuklarda da ağıza alınan yabancı cisimlerin hava yoluna ya da sindirim yoluna kaçtığını görmekteyiz.

Hava yolu ve akciğere kaçan yabancı cisimler (aspirasyon) çocuklarda ük sıkıntılar oluşturduğundan bunlarda daha hızlı hareket etmek gerekir. Oynayan çocuğun aniden öksürmeye başlaması, hırıltılı soluması ve bazen morarması aspirasyon düşündüren durumlardır. Erken zamanda fark edilmeyen aspirasyon, ilerleyen zamanda çocuklarda tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarına neden olurlar. Çocuklar en fazla yiyecek maddelerini aspire eder. Çekirdek, fındık, leblebi, fasülye, meyveler en sık olmak üzere her gıda aspire edilebilir. Solunum sıkıntısı ile gelen 6 aylık bir hastamızda, yedirmeye çalışılan tavuk parçasının aspire edildiğini tespit ettik. Bunun yanında, küçük oyuncak parçaları, çengelli iğne, toplu iğne, tahta ve bitki parçaları (pisipisi otu) gibi cisimlerinde aspirasyonu görülmektedir. Spastik, kas hastalığı olan ya da zekâ özürlü çocuklarda bu kazalar daha sık görülür.

Solunum yolu tamamen tıkanan çocuklar nefes alamaz, ses çıkaramaz, öksüremez ve morarmaya başlarlar ve hemen müdahale edilmezse ölümcül olabilir. Bebeklere yapılacaklar:

• Bebek yüzüstü kolun üzerine yatırılır, baş aşağı eğilmiş durumda olmalı

• Bir kişide çocuğun baş ce çenesini eliyle destekler

• Çocuğun sırtına, kürek kemikleri arasına elin iç kısmı ile beş defa vurulur

• Bu şekilde cisim çıkmamışsa çocuk sırt üst baş aşağı pozisyona çevrilir ve 5 defa göğüs masajı (kalp masajı) yapılır

• Çocuk tekrar yüzüstü pozisyonda sırtına vurma işlemi yapılır

Daha büyük çocuklarda yapılacaklar:

• Heimlich yöntemi uygulanır: çocuğun sırt kısmına geçilir, bir el yumruk şeklinde ortada göğüsle karnın birleştiği yerde, diğer elde bilekten tutarak içeri doğru batırılır

• Bastırma işlemi 5 er kez tekrarlanır

• Kaburgalara bastırılmamalıdır

Bu işlemler çocuğun çok ciddi solunum sıkıntısı varsa, acil servise ulaştırma için geçen süre içinde yapılır. Çocuğun hızlı bir şekilde hastaneye ulaştırılması gerekir.

Bu hastalara acilen akciğer grafisi çekilip ardından, bronkoskopi yapılmaktadır. Genel anestezi altında solunum yoluna ilerletilen optikli ve tutuculu sistemle yabancı cisim çıkarılmaktadır. Metal ve plastik parçalar gibi sert cisimlerin alınması genelde sorunsuz olmaktadır. Ancak yiyecek maddeleri uzun süre sıvı ile temas sonrası yumuşayıp dağıldığından alınmaları daha zor olmaktadır. Hava yollarında ilerlemiş ve gecikmiş hastalarda akciğerin etkilenen kısmının ameliyatla alınması gerekebilmektedir.

Yemek borusuna yabancı cisim kaçması çocuklarda sıkça görülen kazalardandır. Madeni paralar en fazla yutulan yabancı cisimlerdir. Yine oyuncak parçaları, iğne, pil hata küçük ampuller bile yutulabilen cisimler arasında yer alır. Bir hastamızda büyük bir lokma çiğnenmemiş et yutulması sonucu yemek borusunda tıkanma tespit edilmiştir. Bu şikayetle gelen çocukta önce röntgen çekilerek cismin yeri belirlenir, yemek borusundaki ve midedeki cisimler çıkartılır. Özofagoskopi ve gastroskopi işlemi ameliyathanede genel anestezi altında yapılır. Cisim ilerletilen tutucu ile çıkartılır. Mideyi geçen cisimler ise takip edilir. Tuvalette çıkıp çıkmadığına bakılır, ayrıca röntgen grafilerle de takibi yapılır. 4 hafta sindirim sistemini terk etmeyen yuvarlak cisimler, iki haftadan fazla sabit kalan iğne gibi sivri cisimler ameliyatla çıkarılır. Ayrıca karın ağrısı ve kusma ve karında hassasiyet nedeni olan cisimler beklenmeden çıkarılır.

Korunma yolları:

• Çocuklar yürürken, koşarken, gülerken, konuşurken beslenmemeli

• Ağız çok fazla yiyecekle doldurulmamalı

• Çocuk yaşına uygun gıdalarla beslenmeli

• 4 yaş öncesi leblebi, fındık, fıstık, çekirdek gibi kuruyemişler verilmemeli

• Çocuğun yaşına uygun oyuncak seçilmeli, küçük parçalı oyuncaklar küçük çocuklara alınmamalı

• Evlerdeki küçük parçalı eşyalar, pil, madeni para gibi cisimler meraklı küçük çocuklardan uzak tutulmalı

Unutulmamalıdır: Ev ve bahçe çocukların yaşam alanıdır ve çocuklar hayatı buralarda keşfemeye başlar. Buralarda çocukları korumak büyüklerin görevidir. Kaza risklerini tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa da çok azaltılabilir. Hem anne-babanın hem de çocuğa bakan kişinin bilinçli olması gerekir.